Spurningar, sum átrúnaður hevur vant seg við at svara

Eitt brot úr samrøðubókini Faith, Hope and Carnage (2022) eftir Nick Cave og Seán O’Hagan. Týtt til føroyskt:

Sean O'Hagan: Tú nart við hugsanina um andaliga uppferð í ‘The Secret Life of the Love Song’, tá ið tú segði: ‘Kærleikssangurin er ljóðið av okkara royndum at gerast gudar, at hevja okkum upp um tað jarðbundna og miðalhampa”.

Nick Cave: Ja, tja, eg eri ikki heilt vísur í tí nú. Eg haldi, at eg í dag hevði verið meira varin viðvíkjandi tí miðalhampa í okkum øllum. Ella, kanska ikki tí miðalhampa, men heldur okkara vanligleika, okkara líkleika.
Tað er áhugavert, at ein av teimum mest vanligu trupulleikunum hjá fólki, sum skriva inn til The Red Hand Files, er ein kensla av meiningarloysi ella tómleika. Eisini ein djúpur beiskleiki og kynisma mótvegis verðini, ein fatan av, at heimurin og menniskjan í grundini er nakað lort. Og  eitt einsemi, eisini. Eg haldi tað sum eg royni at fáa fram gjøgnum sangirnar og The Red Hand Files, er at okkara lív hava meira virði, enn vit sjálvi ofta halda, ella enntá hvat okkum verður fortalt. At okkara lív í veruleikanum hava ómetaliga stóran týdning, og at okkara gerðir geva afturljóð, sum vit ikki altíð vita av.

SOH: Ja, men, fyri at vera ærligur, so høvdu nógvir ateistar verið samdir í tí.

NC: Tað hevur tú óivað rætt í. Kortini síggi eg ein vaksandi hugsanarhátt, sum gongur beint ímóti hesum – eitt slag av kynismu og mistrúgv mótvegis okkum sjálvum, eitt slag av haturi móti tí, sum vit eru, ella, rættari sagt, ein vraking av íborna undurverkinum í okkara tilveru. Eg síggi hetta sum eina plágu, sum er tengd at tí alsamt meira sekulariseraða samfelagnum, vit liva í. Tað er ein roynd at finna meining í støðum, har hon í síðsta enda ikki kann varðveitast – í politikki, samleika og líknandi.

SOH: Men, bíða nú, sigur tú, at ateisma – ella sekularisma – er ein plága? Og at tú setir tað í samband við kynismu? Come on, ikki-trúgvandi kunnu eisini hava undran fyri verðini – fyri náttúruni, alheiminum, vísindaligum undrum, heimspeki og sjálvt teimum smáu tingunum í gerandisdegnum.

NC: Nei, eg sigi ikki, at sekularisma í sær sjálvum er ein plága. Eg haldi bara ikki, at hon hevur megnað at svarað teimum spurningum, sum átrúnaður hevur vant seg við at svara. Átrúnaður kann í sínum besta líki virka sum ein hirðandi megi, sum bindur samfeløg saman – og tað er her, í einum felagsskapi, at fólk kenna seg knýtt at hvørjum øðrum og verðini. Tað er her, tey finna eina djúpari meining.

SOH: Hvørjar spurningar, serliga, heldur tú, at átrúnaður megnar betri at svara enn sekularisma?

NC: Átrúnaður viðger t.d. tørvin á fyrigeving og miskunn, meðan eg ikki haldi, at sekularisma hevur ment eitt orðalag fyri hesi viðurskifti. Avleiðingin av tí er eitt ávíst kensluloysi móti menniskjuni sum heild, ella soleiðis følist tað fyri mær. Og eg haldi, at kensluloysi stavar frá einsemi, frá tí, at fólk kenna seg losna frá verðini og rekandi fyri vág og vind. Á ein hátt leita tey eftir átrúnaði – og eftir meining – aðrastaðni. Og í alsamt størri mun finna tey hana í tribalismu og í spjaðandi politikki.

SOH: Afturgongdin hjá skipaðum átrúnaði kann vera ein orsøk til tað, men tað eru eisini aðrar, sjálvandi, bæði sosialar og politiskar.

NC: Ja, sjálvandi. Óansæð hvat tú heldur um afturgongdina hjá skipaðum átrúnaði – og eg viðurkenni, at átrúnaður hevur nógv at standa til svars fyri – so tók hann virðingina fyri tí heilaga, fyri sjálvum virðinum hjá menniskjum, við sær. Hendan virðing er grundað í eyðmjúkleika mótvegis eins egna staði í verðini – ein fatan av, at vit eru ófullkomin. Vit eru í ferð við at missa hesa fatan, sum eg síggi tað, og tað verður ofta skift út við sjálvrættvísi og fíggindaskap.

SOH: Tað sær soleiðis út. Í einum øðrum fyrilestri frá 1996, ‘The Flesh Made Word’, tosaði tú um ávirkanina, sum Gamla Testamenti hevði á tínar fyrstu sangir, og hvussu hetta fekk tína sangskriving at blóma við eini nýggjari, illsinntari orku.’

NC: Eg haldi, at tað er rættiliga skilligt, tí Gamla Testamenti íður í teimum mest undurfullu og harðrendu tingunum – sera kraftmikið, í øllum førum fyri ein ungan mann við mínum apokalyptiska smaki! Í Nýggja Testamenti, serliga í evangeliinum, er málið mildari, men meira gjøgnumtreingjandi.

SOH: Tá tú fórt undir at fordjúpa teg í Nýggja Testamenti, hvussu stóra ávirkan hevði tað á mátan tú skrivaði sangir? Eg hugsi serliga um The Boatman’s Call (1997), har tað var ein týðilig broyting í tónanum, ja, eitt heilt øðrvísi slag av sangi.

NC: Eg haldi tað, ja. Tá eg aftur gjørdi meg kunnigan við evangeliini í tredivunum var málið mær somikið vakurt, at tað nart við ein tørv í mær. Tað seyraði inn í alt, serliga í mínar sangir. Tað er einki í bókmentum, sum reiðiliga líkist evangeliunum – og hitt stóra menniskjaliga dramaið í miðdeplinum, søgan um Jesus.

SOH: Mær hevur altíð dámt tað brotið, har Jesus missir tamarhaldið og rekur keypsmenninar og pengavekslararnar út úr templinum.

NC: Ja, tað passar væl til tín!

SOH: Jesus sum mótstøðufólk kapitalismunnar! Tú skrivaði eisini um serliga týdningarmiklu regluna ‘ríkið Guðs er inni í tær og uttanfyri teg’, sum leggur upp til, at tað er møguligt at hava eitt privat og óhindrað samband við hitt gudómliga.

NC: Ja. Hendan reglan gav mær eina kenslu av, at trúgv eisini kann vera ein persónlig ávirkan, heldur enn nakað, sum skal veitast tær gjøgnum kirkjuna. Mær dámdi hesa hugsanina, tí á einum persónligum støði, tá, var skipaður átrúnaður ikki fyri meg. Sjálvt tá eg var heroinmisbrúkari, fór eg út og inn úr kirkjuni, og royndi at finna eitt samband við alt tað. Hendan reglan hjálpti mær at mynda mítt egna samband við Gud ella trúgv, nakað meira smidligt, og at føla, at eg ikki noyddist at fara aðrastaðni fyri at finna tað.

Úr Nick Cave/Sean O'Hagan: Faith, Hope and Carnage (2022), Edinburgh: Canongate Books, s. 80-83 (egin týðing).

Framhaldandi góðan sunnudag!