Til minnis um Adam Yauch e.k.s. MCA

Adam Yauch e.k.s. MCA 1964-2012

Fríggjadagin andaðist Adam Yauch e.k.s.* MCA, eftir at hava stríðst móti krabbameini síðani 2009. Hann var 47 ára gamal. Saman við Michael Diamond e.k.s. Mike D og Adam Horowitz e.k.s. Ad-Rock myndar hann heimskenda rapp bólkin Beastie Boys, hvørs rót var fest í New York fyri 30 árum síðani. Nógv hevur longu verið skrivað og sagt úr alskyns herðashornum, men eg helt at eg skuldi líka skoyta mínar tankar uppí her á mínum lítla hjørni á alnetinum. So er okkurt eisini á føroyskum.

Um vikuskiftið gjørdist greitt umvegis Facebook og ymsar tónleikasíður, at mong eru merkt av tíðindunum. Eg haldi ein orsøk er at Beastie Boys í avgerðandi mun hava verið við til at seta orð og ljóð á ungdómin og tannárini hjá teimum ættarliðum, ið vuksu upp við teirra tónleiki sum soundtracki.

At siga farvæl er sostatt ikki einans eitt farvæl við rapparan, tónleikaran, listamannin, filmsleikstjóran og filantropin Yauch, men eisini eitt farvæl við ein ungdóm og eitt tíðarskeið, ið ikki kemur aftur. At farin tíðarskeið ikki koma aftur í aftur, er nakað, ið vit øll vita innast inni. Men tað verður líkasum skorið út í papp, tá ein súmbolskur persónur sum Adam Yauch andast í úrtíð.

Eg kann ikki siga, at eg havi verið stórfjeppi av Beastie Boys, men teir hava verið har so langt aftur eg kann minnast, og eg havi altíð sett teir í samband við eina glaða og sterka kenslu, har tað ósannlíka gerst sannlíkt. "Sabotage" var gerandiskostur á MTV, í teirri tíðini tá tann rásin hevði nakað uppá seg. Tað er ikki ov nógv sagt, at akkumuleraða kulheitin í lagnum + video'ini til "Sabotage" plaserar tað í Topp 10 yvir bestu videoløg í søguni hjá MTV. Kanska enntá í Topp 5.

Tann fyrsta Beastie Boys fløgan, ið eg keypti var Hello Nasty frá 1998. Eg minnist hvussu stuttlig hon var at lurta eftir, og hvussu hon vakti tevið eftir at orientera seg víðari í diskografiini hjá bólkinum. Beastie Boys hava altíð snúð seg um stuttleika, orku og yvirskot. Men tað er ikki bara fjant og fjas.

Gamaní kom gjøgnumbrotið við snotty dreingjareyvs rapp rocki a la "Fight For Your Right" av teirri Rick Rubin produseraðu debutini Licensed To Ill frá 1986. Ein útgáva, ið gjørdi teir kendar, men sum eisini lættliga kundi havt ført eina stuttlivda one hit wonder lagnu við sær. Hóast ironi spældi ein sentralan leiklut, vóru mong, ið tóku tekstir og atferð í álvara, og harafturat vóru mong í amerikanska rapp umhvørvinum, ið als ikki sóu virði í teim trimum jødisku dreingjunum úr New York, ið bráddliga breggjaðu sær av harðskapi, rúsevnum, vápnum og konufólkahaturi.

Uppfylgjarin Paul's Boutique (1989) slóg fast, at Beastie Boys vóru annað og meir enn reyp og lótir. Saman við prodjúsaraduo'ini The Dust Brothers megnaðu teir tríggir at framleiða eitt satt meistaraverk innan samplingar baseraðan hipp hopp. Eins og við útgávunum hjá Public Enemy frá sama tíðarskeiði, er hvørt einstakt lag ein sonn rundferð í samplingar-akrobatikki, og tilsamans vera ikki færri enn 105 ymiskir sangir samplaðir á útgávuni. Hóast rúgvusmiklu samplingar-tilgongdina er tónleikurin ikki óruddiligur og óskipaður at lurta eftir. Har er skil í ørskapinum.

Triðja útgávan Check Your Head (1992) legði á meira hondspælda punk bógvin, og peikaði aftur á punk/hardcore røturnar hjá bólkinum, og fjóra útgávan Ill Communication (1994) sementeraði bólksins status sum rapp/hipp hopp superstjørnur við listarliga integritetinum varveittum í øllum góðum.

Ill Communication bar eisini boð í bý um tríggjar eldri, vísari og eitt sindur meira vaksnar harrar, ið tó ikki høvdu mist broddin. Á byrjunarlagnum "Sure Shot" tekur Yauch í egnan barm, og ger vart við bólksins ynski um at gera upp við konufólkahaturin, ið var partur av úttrykkinum á ungum árum. Hóast nógv á debutplátuni er uppgjørt og meint í spølni, og hóast vantandi umhugsni hevur verið ein aðalorsøk til at konufólkahatandi hugskot hava fingið innivist í teksti og tónleiki, so mettu teir at tíðin var komin til at vaska talvuna reina.

"I wanna say a little something that’s long overdue
the disrespect to women has got to be through
To all the mothers and the sisters and the wives and friends
I wanna offer my love and respect to the end" 
-Adam Yauch/MCA í "Sure Shot"


Legg afturat hesum, at Yauch gjørdist praktiserandi buddistur í 90'unum og m.a. stóð á odda fyri víðagitnu og vælgerðandi Tibetan Freedom Concerts tiltøkunum í sama tíðarskeiði, og tú hómar brádliga myndina av einum manni, ið ikki var bangin fyri eini innvortis førking, og var sinnaður at endurskoða sín leiklut her á fold.

Á áðurnevndu Hello Nasty frá 1998 gjørdist super dugnaligi diskarin og scratcharin Mix Master Mike innlimaður partur av Beastie Boys, og bar hetta somuleiðis boð um áhaldandi menningina í bólkinum. Hóast teir tá vóru verðinskendir valdu teir at innkorporera Mix Master Mike, og síggja seg sjálvar úr einum nýggjum sjónarhorni.

Afturat nevndu útgávunum fingu Beastie Boys stundir at geva út tríggjar útgávur afturat; To The Five Boroughs (2004), instrumentalu útgávuna The Mix-Up (2007), og Hot Sauce Committee pt. 2 frá í fjør. Henda seinasta var upprunaliga darvað av sjúkralegu og -viðgerð hjá Yauch, og kendu teir seg noyddar at byrja umaftur við henni. Tískil "pt. 2".

Hóast seinkingar kom útgávan á marknaðin í fjør, men uttan live framførslur, tí tá var Yauch vorin ov sjúkur til at kunna framføra. Fyri einum mánaða síðani vóru Beastie Boys innlimaðir í Rock and Roll Hall of Fame sum triðji rapp bólkur nakrantíð. Yauch fekk heldur ikki verið við hesuferð, og Mike D og Ad-Rock lósu eitt bræv upp, ið Yauch hevði skrivað til høvið.

Og fríggjadagin var liðugt.

Yauch/MCA saman við dóttrini Tenzin

Eg tosaði omanfyri um kensluna av tí ósannlíka, ið gerst sannlíkt. Eg haldi alt í alt at tað hevur verið hetta, ið hevur eyðkent søguna um Beastie Boys. Tað var ósannlíkt, at tríggir jødiskir uppkomarar úr New York skuldu gerast millum fyrstu heimstjørnur innan rapp og hipp hopp. Tað var ósannlíkt at teir skuldu yvirlivað teirra egna karikatur á Licensed to Ill, og tað var ósannlíkt at tað skuldi eydnast so væl at gera freku samplingar kollasjurnar á Paul's Boutique (tað eydnaðist enntá somikið væl, at Chuck D úr Public Enemy einaferð skal hava sagt, at "the dirty secret" millum svørtu hipp hopp tónleikararnar tá í tíðini, var at Paul's Boutique hevði bestu beat'sini).

Tá komið var inn í 90'ini, var søgan um Beastie Boys ikki ósannlík longur. Tá vóru teir ein væl og virðiliga innvovin partur av tí, ið á enskum verður rópt "the cultural fabric", og løgdu týðandi stavir afturat tónleikaliga orðatilfeinginum. Og tað kunnu vit vera takksom fyri. Niðast havi eg viðheft eina sera góða live upptøku frá Glasgow í 1999. Hygg eftir henni, tí tað er tað vert!

*e.k.s.: eisini kendur sum

Keldur:
Sasha Frere-Jones: Peace, Adam
Mark Richardson: Afterword: Adam Yauch
(tak til Erik Steinskog for links via Facebook)